در مهر سعدی به چین تردیدی نیست

مدیر مرکز سعدی‌شناسی با اشاره به 26 بار استفاده از واژه چین و 50 بار بسامد واژه‌های مرتبط با چین در آثار سعدی تاکید کرد: در مهر سعدی به چین تردیدی نیست.

 کوروش کمالی سروستانی در اولین روز از همایش «سعدی و کنفوسیوس» که 29 فروردین در آستانه یادروز سعدی در شهر کتاب تهران برگزار شد، افزود: جغرافیای خیال سعدی، محصور به مرزهای مادی نیست و شاعر پرآوازه ما علاوه بر سفرهایی که بر ما روشن است، بر سمند خیال و در ذهن سیال، چین و ماچین را درنوردیده است و حکایت او در گلستان که از جامع کاشغر می‌گوید به دوران محمد خوارزمشاه انگیزه‌ای شده است برای تذکره‌نویسان که حکایتش را سفرنامه کنند.

وی ادامه داد: چنان‌که نوشته‌اند: «مردم چین همواره برای سعدی شیرازی و آثارش ارزش فراوانی قائل بوده و هستند و به او احترام می‌گذارند. این شاعر بزرگ ایران نه تنها به دفعات از چین به زبان تحسین‌آمیزی یاد کرده، بلکه در مسیر طولانی سفرهای خود در جوانی در سرزمین «کاشغرسین کیان» چین قدم گذارده است. هم‌اکنون در شهر کاشغر بنای مسجدی که به نام آزینه معروف است و سعدی شیرازی از آن دیدن کرده، به همان شکل قدیمی حفظ شده و داستان دیدار سعدی شیرازی از این مسجد و نمازگزاری او در آن همچنان به عنوان یادبود تاریخی در مورد تبادل فرهنگی دو ملت ایران و چین در میان مردم بومی دهان به دهان گفته می‌شود».

به اعتقاد مدیر مرکز سعدی‌شناسی، در سفر سعدی به کاشغر تردید جدی است، اما آنچه در آن تردیدی نیست، مهر سعدی به چین است و به همین سیاق، 26 بار واژه چین و ترکیباتی چون: نگارخانه چین، لعبت چین، دیبای چین، کاسه چینی، صورت‌نگاران چینی، بت‌خانه چین، بتگر چین، نگارستان چین، حریر چین، نافه چین و بت چین، در آثارش آمده است که اگر کاشغر، ترکستان، ختن و خطا را نیز به آن بیفزاییم، بسامد واژه‌های مرتبط با چین به 50 می‌رسد.

وی توضیح داد: به روایت جان خوئین، استاد دانشگاه پکن: «آثار سعدی شیرازی، هفتصد سال قبل وارد چین گردیده و از قرن چهارده به بعد، گلستانش جزء کتاب‌های درسی مسلمانان چین واقع شده است. به غیر از گلستان، مردم چین در قدیم با غزلیات سعدی نیز آشنا بودند و شاهد این امر، ابن بطوطه، جهانگرد معروف مراکشی است. بنا بر نوشته ابن بطوطه، هنگامی که وی در حدود سال 1348م. از شهر «هان جو» (در آن وقت نامش «سین تزه» بود) چین دیدن کرده بوده، مورد پذیرایی و استقبال گرم مردم قرار گرفته بود و یک روز مهمانداران او از وی دعوت کردند که در روی رودخانه قایق‌سواری کند. در آن هنگام، او از دهان آوازخوانان چینی، سرودی را به زبان فارسی می‌شنود که محتوای آن، یکی از غزلیات شیخ سعدی است. ابن بطوطه، تنها توانست بیتی از آن را یادداشت کند که بدین قرار است:

تا دل به مهرت داده‌ایم، در بحر فکر افتاده‌ایم

چون در نماز استاده‌ای، گویی به محراب اندری»

کمالی سروستانی در ادامه افزود: در روزگار ما نیز چینیان علاقه‌مند به سعدی فراوانند. «وانگ جین زای» از ادیبان مشهور و مسلمان چین در سال 1937 گلستان سعدی را به زبان چینی ترجمه کرد و «جن جن دو» در سال 1958 به مناسبت بزرگداشت هفتصدمین سال نگارش گلستان، ترجمه جدیدی از گلستان را به چینی به چاپ می‌رساند و به تازگی «جانگ خویی» بوستان سعدی را به چینی ترجمه کرده است. به روایت استادان چینی، در مدارس عالی چین، در کلاس‌های ادبیات جهانی آثار سعدی در کنار آثار بزرگانی چون: تولستوی، تاگور، گوته و شکسپیر تدریس می‌شود.

مدیر مرکز سعدی‌شناسی در ادامه به موضوع متون کلاسیک پرداخت و گفت: متون کلاسیک، متونی فرازمانی و ماندگارند و با هر بار خواندن، کشفی تازه در خوانش آن‌ها به دست می‌آید. اگرچه کتاب‌ها تغییر نمی‌کنند، اما انسان‌ها در هر دوره‌ای نگاهی متفاوت به آنان دارند و راز این آثار در خوانش پیوسته و کشف تازه در آن است. اخلاق، انسان، خوشبختی و زیبایی درونمایه آثار ماندگار کلاسیک‌اند و همین نکات کافی است که با همه تفاوت‌های فرهنگی و تاریخی، جست‌وجوگر معنای مشترک در آثار بزرگان حکمت و ادب باشیم؛ بر همین مبنا بزرگانی چون کنفوسیوس و سعدی نامبرداران جهانی فرهنگ چینی و ایرانی‌اند.

وی گفت: کنفوسیوس در 551 قبل از میلاد یعنی 2567 سال پیش در ایالت لو در چین زاده شد و در 479 قبل از میلاد در سن 72 سالگی درگذشت. سعدی در سال 606 ه . ق. یعنی 831 سال پیش در شیراز زاده شد و در سال 691 در 85 سالگی درگذشت. اگرچه نزدیک به 18 قرن فاصله بین زندگی آفاقی این بزرگان است، اما به دلیل نگاهی جهانی‌شان دارای اشتراکات معنایی و تذکره‌ای قابل توجهی هستند.

کمالی سروستانی در بحث اشتراکات دو شاعر ادامه داد: هر دو در کودکی پدر از دست داده‌اند. هر دو حکیم و ادیبند و آثارشان در ذهن و زبان مردمانشان جاری و ساری است و آثارشان به زبان‌های مختلف ترجمه و منتشر شده است. پس از گذشت سال‌ها، آرامگاه هر دو محل بازدید گردشگران و علاقه‌مندان و باورمندان به آثار و شخصیتشان است.

وی افزود: از سال 1945 از سوی کمونیست‌های حاکم در چین مبارزه شدیدی با اندیشه‌های کنفوسیوس آغاز شد و کمونیست‌ها او را به دفاع از طبقه اشراف در مقابل توده‌های زحمتکش متهم کردند و طرفه اینکه در همین روزگار و کمی پیش از آن در ایران نیز تجددخواهان چپ‌گرا و غرب‌گرا به اتهام دفاع سعدی از وضع موجود به او تاختند. در چین امروز برای کنفوسیوس موزه می‌سازند و در ایران امروز، ساخت مرکز سعدی‌شناسی در جوار آرامگاه سعدی مدتی است که آغاز شده است.

گزارش کتاب‌های سال 94

مدیر مرکز سعدی‌شناسی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گزارشی از آمارهای کتاب های مرتبط با سعدی در سال 94 ارائه داد.

کمالی سروستانی گفت: بر اساس گزارش «خانه کتاب» در سال 1394 جمعاً 143 عنوان کتاب با شمارگان 213هزار و 350 در رابطه با سعدی منتشر شده است.کل کتاب‌های چاپ اول 96 عنوان در شمارگان 146هز ار و 900 است که از این تعداد 6 عنوان در شمارگان 10هزار کلیات سعدی، 24 عنوان در شمارگان 23 هزار و100 گلستان، 25 عنوان در شمارگان 20هزار و 500 بوستان، 7 عنوان در شمارگان 7500 غزلیات، 2 عنوان در شمارگان 3500 در رابطه با سایر آثار سعدی و 32 عنوان در شمارگان 82 هزار و 300 درباره سعدی است. کتاب‌های چاپ مجدد نیز 47 عنوان در شمارگان 66450 است که از این تعداد 9 عنوان در شمارگان 16200 کلیات سعدی، 12 عنوان در شمارگان 20هزار و 200 گلستان، 10 عنوان در شمارگان 13هزار و 300 بوستان، 4 عنوان در شمارگان 6200 غزلیات، یک عنوان در شمارگان 500 قصاید و 11 عنوان کتاب در شمارگان 10هزار و 50 پیرامون سعدی است.