ديباچه
تدوین دانشنامه تخصصی پیرامون شاعران و نویسندگان بزرگ جهان در دنیای غرب سالهاست که در جهت شناختن و شناساندن شخصیت، تاریخ و آثار شاعران و نویسندگان بزرگ در حال تدوین است و شاعران بزرگی چون شکسپیر، گوته، دانته، شیلر، هومر و... دارای دانشنامهها و فرهنگهای گوناگونی با رویکردهای مختلف تاریخی، فرهنگی، جغرافیایی، زبانشناسی، هنری، هرمنوتیک و تطبیقی هستند. تنها یک پژوهش مختصر در سایتهای اینترنتی مربوط به این بزرگان ما را با فهرست منابع متعدد روبهرو میکند، اما در مورد شاعران بزرگ زبان فارسی اگر چه پژوهشهای ارجمند تکنگاری، تطبیقی و نقادانه تدوین و چاپ و منتشر شده است، اما تاکنون هیچ یک از شاعران دارای دانشنامه مستقل و تخصصي نیستند.
دانشنامههای تخصصی کتابهای مرجعی هستند که کلیه اطلاعات مورد نظر مربوط به یک موضوع را به خوانندگان ارایه میکنند و علاقهمندان را با کلیات مباحث مربوط به موضوع آشنا میکنند و متخصصان را به منابع اصلی تحقیق ره مینمایند. تدوین دانشنامه سعدی نیز از این دیدگاه میتواند گامی مؤثر در وادی سعدیپژوهی و سعدیشناسی باشد.
پیشینه تحقيق و ضرورت تدوين دانشنامه سعدي
اگر چه تاکنون مقالات و کتابهای متعددی پیرامون زندگی و آثار سعدی، نگاشته شده و برخی مفاهیم موجود در کلیات سعدی مورد بحث و بررسی پژوهشگران و سعدیشناسان قرار گرفته و موجب شناخت هر چه بیشتر این شاعر گرانسنگ زبان و ادبیات فارسی گردیده، اما تاکنون هیچ یک از تحقیقات موردی به صورت مجموعهای مدون و جامع پیرامون زندگي و آثار سعدي در قالب «دانشنامه سعدی» نگنجیده است. براساس فرهنگ سعدی پژوهی تأليف دكتر كاووس حسنلي از سال 1300 تا 1375، در مورد سعدي 576 مقاله و 100 عنوان كتاب (48 عنوان كليات، گلستان، بوستان، غزليات گزيدهها و 52 مورد كتاب پيرامون زندگي و آثار سعدي) منتشر شده است.
با رجوع به کارنامه تنکماﻳﮥ سعدی پژوهی در ایران ضرورت پرداختن به سعدی و آثار او به نیکی هویدا میگردد: تعداد مقالات نگاشته شدۀ موجود پیرامون سعدی از سال 1300 تاکنون از مرز 1000 مقاله در نمیگذرد و تعداد کتابهای منتشر شده نیز در همین فاﺻ ﮥ زمانی بيش از 230 عنوان نيست. بنابراین تدوین دانشنامه تخصصی جهت ارایه ﻛ ﻴﮥ اطلاعات مورد نظر پیرامون سعدی به شکل بنیادین، علاوه بر آشنایی علاقهمندان با کلیات مباحث مربوط به موضوع، متخصصان را به منابع اصلی تحقیق ره مینماید.
براساس انتشار مراجع اصلی پیرامون سعدی، شاید بتوان با كمي تسامح سعدی پژوهی را به 4 دوران به شرح زیر تقسیمبندی نمود:
1. دوره تکوین (1320-1300)
فراهم آمدن زمینه چاپ کتاب در ایران، توجه به آثار سعدی جهت انتشار در سطح جامعه و نهادهای مدنی مدرن از جمله مدارس، برگزاری جشن هفتصدمین سال تألیف بوستان و گلستان و انتشار مجموعه مقالات ارزشمند استادان طراز اول ادبیات فارسی همچون: علامهقزوینی، عباس اقبال، ملکالشعراء بهار، علیاصغر حکمت، رضا زاده شفق، بدیعالزمان فروزانفر، رشید یاسمی بهکوشش حبیب یغمایی در«سعدینامه» و انتشار «گلستان» به تصحیح عبدالعظیم قریب و گلستان و بوستان به تصحیح محمد فروغی از ویژگی اصلی اين دوره است.
2. دوره تدوین (1350-1320)
در این دوره بیش از سی عنوان کتاب ویژه سعدی منتشر میشود که با توجه به تعداد عنوان کتابهای چاپی در آن دوران قابل توجه است.آثار این دوران نشان میدهد که علاوه بر رشد کمی تدوین کتابهای پیرامون سعدی از نظر کیفی نیز آثار ارزشمندي تألیف شده است که میتوان از جمله به انتشار کلیات سعدی به تصحیح محمدعلی فروغی اشاره نمود که از آن پس تاکنون مورد اقبال و مراجعه سعدی پژوهان قرار گرفته است و علیرغم وجود نسخههای پراکندۀ تصحیح شده، همچنان این نسخه بیش از دیگر نسخهها از اعتبار و اهمیت برخوردار است. به عبارتی دیگر پس از گذر قریب به هفتاد سال، نسخهای از کلیات سعدی تصحیح نشده که مورد نظر اجماع سعدی پژوهان ایران باشد و هم چنان مرجع همگان، ﻧﺴﺨﮥ تصحیح شدۀ محمدعلی فروغی است.
همچنين تصحیح «گلستان» بهوسیله دکتر محمدجواد مشکور، ترجمه «شرح سودی برگلستان»، تصحیح «گلستان و بوستان» توسط رستم علیيف، «گلستان سعدی» با مقابله با نسخ خطی و ده نسخه چاپی نورالله ایرانپرست، متن کامل دیوان شیخ اجل توسط مظاهرمصفا، «متنبی و سعدی»، نوشته دكتر حسين علي محفوظ در«قلمرو سعدی» تأليف علی دشتی، «مکتب سعدی» کشاورز صدر و... از جمله آثار اين دوران هستند.
3. دوره تصحیح (1370-1350)
اگر چه دوره دوم یکی از پربارترین دوران تصحیح آثار سعدی است، اما در دوره سوم شیوههای تصحیح قیاسی و تطبیقی آثار سعدی، شکل علمیتری به خود گرفته و تعداد بيشتری را نيز در برمیگيرد که مهمترین آن تصحیح و انتشار گلستان و بوستان دکتر غلامحسین یوسفی است.
همچنین در این دوره «شرح بوستان» دکتر محمد خزائلی، «بوستان سعدی» تصحیح نورالله ایرانپرست، «شرح و تصحیح مثلثات شیخ اجل سعدی» از محمدجواد واجد شیرازی، «بوستان سعدی» به تصحیح محمدعلی ناصح و به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، «غزلیات سعدی» تصحیح حبیب یغمایی، «گزیده و شرح قصاید سعدی» از دکتر جعفر شعار، «گزیده غزلیات سعدی» با شرح و توضیح دکتر حسن انوری و ... منتشر میشود.
علاوه بر این در این دوره کتابهای ارزشمند «مقالاتی درباره زندگی و شعر سعدی» به کوشش دکتر منصور رستگار فسایی، «تحقیق درباره سعدی» از هانری ماسه با ترجمه دکتر غلامحسین يوسفي، «شناختی تازه از سعدی» از دکتر جعفر موید شیرازی و ... نیز منتشر شده است.
4. دوره تکامل ( از سال 1370 تا کنون)
این دوران نیز به جهت وجود تحولاتی در مقوﻟﮥ سعدی پژوهی در خور اهمیت است. ایجاد مرکز سعدیشناسی در شیراز، انتشار سالانه مقالات سعدی پژوهی از سال 1377 تاکنون، برگزاری سالاﻧﮥ کنگرههای یادروز سعدی از سال 1377 تاکنون، تدوين وانتشار نخستین فرهنگها پیرامون سعدی همچون: «فرهنگ سعدی پژوهی» اثر دکتر کاووس حسنلی در سال 1376، «فرهنگ واژه نمای غزلیات سعدی» اثر مهیندخت صدیقیان در سال 1378، «فرهنگ موضوعی غزلهای سعدی» اثر مهشید مشیری در سال 1379، «فرهنگ بسامدی اوزان و بحور غزلهای سعدی و حافظ» اثر مهشید مشیری در سال 1380 از جمله تحولات این دوره میباشد که شاید بتوان آن را دوران پیدایش فرهنگ نویسی سعدی نام نهاد. «دانشنامه سعدی» نیز در صورت تدوین در قالبی علمی و خلاقانه شاید بتواند تکميل کننده اين روند باشد.
علاوه بر آنچه گفته شد، در اين دوران کتابهای ارزشمندی چون: «از سعدی تا آراگون» دکتر جواد حديدی، «سعدی» دکتر ضياء موحد، «تکوين غزل و نقش سعدی» از دکتر محمود عباديان، «سلسله موی دوست»، «سعدی آتش زبان»، «ورق درخت طوبی» از دکتر حسنلی، «هشت دفتر سعدیشناسی» و «عاشقانههای سعدی» و... نيز منتشر گرديد.
مدخلهای دانشنامه سعدی
مدخل های دانشنامه سعدی از نظر صوری به چهار نوع : اصلی، فرعی، ارجاعی و مشروط تقسيم میشوند:
مدخل های اصلی آنهايی هستند که ذيل آنها مقاله میآيد.
مدخلهای فرعی آنهايی هستند که قسمتی از يک مقاله را به خود اختصاص میدهند.
مدخلهای ارجاعی آنهايی هستند که فقط ذکر شده و به مدخلی ديگر ارجاع میشوند.
مدخلهای مشروط آنهايی هستند که از نظر کلی قابل قبول هستند، اما احتمال میرود که درباره آنها نتوان مطلب کافی به دست آورد.
بر اين اساس پس از اظهار نظر محققان، پژوهشگران و سعديشناسان پيرامون «دانشنامه سعدي» فهرست مدخلهاي دانشنامه تدوين خواهد شد و با همكاري و همياري پژوهشگران و سعديشناسان ايران و جهان مقالات آن تدوين و منتشر خواهد شد، اما برخي از موضوعهاي كلي «دانشنامه سعدي» به ترتيب حروف الفبا عبارتند از:
آرامگاه سعدی / احسان / اعلام تاریخی در کلیات / اعلام جغرافیایی در کلیات / بدایع / بوستان / پادشاهان / پند و اندرز / پیری / تربیت / ترجمههای آثار سعدی / ترجیعبند / ترکیببند / تسامح و تساهل / تعلیم و تربیت / تواضع / توبه / توحید / جانوران / جوانی / جهانبینی سعدی / چشمه سعدی / حدیث / حکمت / خاموشی / خانواده / خانه سعدی / خواتیم / درویشان / رباعیات / رضا / زبان سعدی / سبکشناسی سعدی / سعدی / سعدی در تذکرهها / سعدی در جهان / سعدی شناسان / سعدي و شاعران / سفرهای سعدی / سوگند و قسم / شخصیتهای خیالی و یا تیپهای کلی در کلیات / شکر بر عاقبت / صحبت / ضربالمثلها / طبیعت / طنز / طیبات / عدالت / عدل / عرفان و تصوف / عشق / عشق / عقل / علم و دانش / غزلیات / فولکلور / قرآن / قصاید / قطعات / قناعت / کتابشناسی سعدی / کلیات سعدی / گلستان / مثلثات / مثنویات / مجالس / مجسمه سعدی / مدایح / مدﻳﻨﮥ فاضله / مذهب سعدی / مراثی / معشوق / مفردات / ملحقات / ممدوحین / مناجات / مواعظ / نسخ تصحیح شده / نسخ خطی کلیات، بوستان و گلستان / هزلیات و ...
منابع و مآخذ:
منابع و مآخذی که به شکل مستقیم پیرامون سعدی و آثارش نگاشته شده و در تألیف «دانشنامه سعدی» مورد استفاده قرار خواهد گرفت، به قرار زیر میباشد. لازم به ذکر است که علاوه بر منابع یاد شده، کلیه مقالات نگاشته شده پیرامون سعدی، کتابهای تاریخ ادبیات، تذکرهها، کتابهای تاریخی و دوران شناسی سعدی و... مورد بررسی و استفاده قرارخواهند گرفت.
1. آثار سعدی در کتابهای درسی جمهوری اسلامی ایران، وزارت آموزش و پرورش، 1363.
2. آرامگاه شیخ اجل استاد سخن سعدی شیرازی، انجمن آثار ملی ایران، 1330.
3. ادبیات و روانپزشکی (سعدی)، امیرناصر معزی، تهران، امیرناصر معزی، 1383.
4.از زلال دو اقیانوس: مقایسـه گلسـتان و قابوسنـامه و عقاید و تجارب سعدی و عنصرالمعالی از نظر سبکی ، اخلاقی و تربیتی، محمد فروتن، شیراز، توحیدی 1382.
5. از سعدی تا آراگون ـ تأثیر ادبیات فرانسه، جواد حدیدی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران. 1377.
6. از هر چمن گلی: تضمین غزلیات استادان سعدی و حافظ، غلامحسین مولوی، تهران، چوک آشتیان، 1382.
7. اندیشههای مدیریت ایرانی (جلوههای مدیریت در آثار سعدی)، عباس رنجبر کلهرودی، تهران، جهاد دانشگاهی، 1383.
8. اين پارسي، محسن فرزانه، تهران، محسن فرزانه، 1374.
9. بازتاب افکار و اندیشههای عرفانی در آثار سعدی، هاشم خلخالی، کرج، مؤسسه فرهنگی کتاب و عترت، 1379.
10. بازیافت بوستانیهای سعدی، جعفر مؤید شیرازی، شیراز، نشر ایماء، 1377.
11. بدایع، لوکاس کینگ، به کوشش تقی ارانی، شرکت کاویانی برلن، 1304.
12. بدیع (بر بنیاد آثار سعدی)، احمدپیشگر، اردبیل، نیک آموز، 1381.
13. برگردانی از گلستان سعدی به زبان پارسی روان، مراد جابری دورکی، اصفهان، المپیک ورزشی، 1382.
14. برگزیده حکایات گلستان، با شرح ابیات و واژههای دشوار، علیرضا مرتضوی کرونی، تهران، کانون فرهنگ و هنر اسلامی، 1363.
15. برگزیده ضربالمثلهای سعدی، اکبر ناهید، تهران، گواه، 1378ـ1380 (3جلد).
16. برگزیده و شرح آثار سعدی، پرویز اتابکی، تهران، نشر فرزان، 1374.
17. برگزیدهای از غزلهای سعدی، سلیم نیساری، به خط ابراهیم زرین قلم، نشریه شماره 34، مؤسسه فرهنگی منطقهای، تهران، مهر1350.
18. برگزیدهای از گلستان سعدی، با معنی واژهها و شرح ابیات دشوار، به کوشش کاوه گوهرین، تهران، امیرکبیر، 1369.
19. بوستان سعدی (سعدینامه)، تصحیح و توضیح دکتر غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات خوارزمی، 1375.
20. بوستان سعدی، از روی نسخه تصحیح شده محمدعلی فروغی، تهران، انتشارات ققنوس، 1366.
21. بوستان سعدی، با ترجمه احوال از دایرﺓ المعارف دکتر غلامحسین مصاحب، به خط مصطفی اشرفی، تهران، پیام محراب، 1317.
22. بوستان سعدی، با شرح اشعار و حواشی، محمدعلی ناصح، به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران صفی علی شاه، 1374.
23. بوستان سعدی، باب چهارم (در تواضع)، حواشی و توضیحات از دکتر محمد استعلامی، تهران، امیرکبیر 1347.
24. بوستان سعدی، به اهتمام اسماعیل شاهرودی (بیدار)، خوشنویسی غلامعلی محبی نژاد، انتشارات فخر رازی، 1373.
25. بوستان سعدی، به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران، چاپخانه و کتاب فروشی بروخیم، 1316.
26. بوستان سعدی، به اهتمام و تصحیح و حواشی عبدالعظیم قریب، تهران، چاپخانه مجلس، 1328.
27. بوستان سعدی، به خط عباس مستوفی الممالکی، ویرایش و نگارش دیباچه: منوچهر آدمیت، تهران، آتلیه هنر، 1368.
28. بوستان سعدی، پس از مقابله هفت نسخه خطی و ده نسخه چاپی، نورالله ایزدپرست، تهران، دانش، سعدی، 1352.
29. بوستان سعدی، محمدعلی فروغی، با مقدمه اقبال آشتیانی، تهران، انتشارات جاویدان، 1374.
30. بوستان سعدی، محمدعلی فروغی، به خط علی منظوری و عباس منظوری، انتشارات اقبال، 1371.
31. بوستان سعدی، مطبعه تبریز، 1311.
32. بوستان شیخ اجل سعدی، تهران، انتشارات کمیسیون ملی یونسکو در ایران، 1363.
33. بوستان شیخ شیراز سعدی، حسین استاد ولی (تصحیح متن و شرح لغات)، 1370.
34. بوستان، به خط اسماعیل نژاد فرد لرستانی، تهران، انتشارات علمی، 1373.
35. بوی عشق، کانون و ادب و هنر پارس، شیراز، نوید، 1377.
36. به وقت مصلحت... مجموعه نفیسی از اندرزها و نصایح حکیمانه سعدی به همراه مفهوم کلی آنها در بوستان و گلستان، حمید ثنایی، قم، کشفالغطا، 1382.
37. بیم و امید رویکردهای سیاسی در ادبیات فارسی، محمدمحسن حمیدی، تهران، نشر سفیر، 1379.
38. پندنامه سعدی، خط میرخانی، کتابفروشی رجبی، بيتا، (تاریخ کتابت: 1333ش).
39. پیام اهل دل: مقالههای برگزیده با موضوع اندیشههای معنوی، روحانی و اجتماعی سعدی، کاووس حسنلی، شیراز، هفتاورنگ، 1378.
40. تأملی در دیباچه گلستان، هاشم اعتماد سرابی، تهران، کوروش و پسران، 1366.
41. تجلي قرآن و حديث در بوستان سعدي، ليلا مرندي، خوي، قراقوش، 1384.
42. تحفه روزگار در مقام و منزلت سعدی، کاووس حسنلی، تهران، ساده، 1382.
43. تحقیق درباره سعدی،هانریماسه، ترجمه غلامحسین یوسفی و محمدحسین مهدوی اردبیلی، تهران، انتشارات توس، 1364.
44. تربیت در گلستان سعدی، محمد جابانی، مشهد، بینا، 1363.
45. تضمين غزليات سعدي، محمد حسين كسرايي (كسري)، تهران، كسرايي، 1384.
46. تعلیم و تربیت از دیدگاه سعدی، محمدکریم آزادی، شيراز، راهگشا، 1373.
47. تعلیم و تربیت در نظر سعدی، محمد جنابزاده، چاپخانه سیروس، 1317.
48. تکوین غزل و نقش سعدی، محمود عبادیان، تهران، انتشارات هوش و ابتکار، 1372.
49. توضیح و مخمس بوستان سعدی، عبدالعظیم باستانی پاریزی، قم، نمايشگاه و نشر كتاب (برقعي)، 1381.
50. جان دارو: سیری در اندﻳﺸﮥ سعدی و حافظ، افسانه یغمایی، تهران، سروا، 1382.
51. جدال مدعیان با سعدی، حسن امداد، شیراز، نوید، 1380.
52. جرمشناسی در ادبیات: اندیشههای جرمشناختی در آثار سعدی و مولوی، عباس ایمانی، تهران، آرویج، 1382.
53. چهار سخنگوی وجدان ایران (فردوسی، مولوی، سعدی، حافظ)، محمدعلی اسلامی ندوشن، تهران، قطره، 1381.
54. چهار گفتار درباره ادب و دستور زبانفارسی، نورالله ایزدپرست، تهران، دانش، 1365.
55. حاکم حکیم (چشماندازی از دیدگاههای حکومتی سعدی)، غلامرضا رحمدل، رشت، دانشگاه گیلان، 1377.
56. حدیث خوش سعدی: درباره زندگی و اندیشه سعدی، عبدالحسین زرینکوب، تهران، سخن، 1379.
57. حکایتهای گلستان سعدی، محمد محمدی اشتهاردی، انتشارات نبوی، 1374.
58. حکمت سعدی، کیخسرو هخامنشی، تهران، امیرکبیر، 1355.
59. حیات سعدی، الطاف حسین حالی، ترجمه سید نصرالله سروش، بنگاه دانش، 1316.
60. خرده مينا (شرح حكايتهايي از گلستان سعدي)، بازنويسي هيمو حسامي، سنندج، كردستان، 1384.
61. خیابان گلستان: شرح گلستان سعدی، سراجالدین علی بنحسامالدین آرزو، اسلام آباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1375.
62. دامنی از گل، گزیده گلستان سعدی، انتخاب و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات سخن، 1370.
63. در آرزوی خوبی و زیبایی، گزیده بوستان سعدی، انتخاب و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات سخن، 1373.
64. در قلمرو سعدی، علی دشتی، تهران، امیرکبیر، 1381.
65. در مدرسه فرمانروای ملک سخن سعدی، محمود حکیمی، تهران، قلم، 1383.
66. در هوای گلستان: نقد و نظری بر گلستان و نسخه تفسیر و توضیح شده اخیر آن، هاشم اعتماد سرابی، بیجا: چاپخانه گوتنبرگ، 1369.
67. دستور زبان سعدی: الگوی گفتن و نوشتن فارسی درست و رسا، نورالله ایزدپرست، تهران، کتابخانه دانش، 1377.
68. ذکر جمیل سعدی، مجموعه مقالات و اشعار به مناسبت بزرگداشت هشتصدمین سالگرد تولد شیخ اجل سعدی علیهالرحمه، تهران، کمیسیون ملی یونسکو و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1364. (3 جلد).
69. رساله صاحبیه، از شیخ اجل سعدی شیرازی در نصیحت ارباب مملکت، به اهتمام مجتبی مینوی.
70. زندگی و رنجهای مصلحالدين سعدی، خسرو معتضد، تهران، شرکت توسعه کتابخانههای ایران، 1375.
71. زندگینامه حافظ و سعدی، معصومه قنبرزاده، تبریز، ایران ویچ، 1383.
72. زندگینامه سعدی، حمید هاشمی، معصومه تتماجی، تهران، فرهنگ و قلم، 1378.
73. سخندانی و زیبایی غزلیات سعدی، زیر نظر محمد روایی، تهران، انتشارات ناهید، 1371.
74. سخنسرایی سعدی، سیمین مطهریراد، تهران، کشکول، 1382.
75. سرگذشت شیخ بزرگوار سعدی، محمدحسن شیخ جابری انصاری، اصفهان، بينا، 1316.
76. سرو قامت دوست: تأملی بر ترجیعبند سعدی، مهشید مشیری، تهران، آگاهان ایده، 1382.
77. سعدی آتش زبان: مقالههای برگزیده با موضوع توضیح واژهها، عبارات و بیتهای مشکل و نقد مقالهها و کتابها، کاووس حسنلی، شیراز، هفت اورنگ، 1378.
78. سعدی بر مبنای نسخههای خطی پاکستان، احمد منزوی، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1363.
79. سعدی چه میگوید، احسان معتقد، چاپخانه شرکت مطبوعات، 1326.
80. سعدی در غزل، سعید حمیدیان، تهران، نشر قطره، 1383.
81. سعدی در کیش، جعفر حمیدی، تهران، بهشت اندیشه؛ کیش، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی جزیره کیش، 1376.
82. سعدي در نگاه صاحب نظران، حسين ساجدي، تهران، اميد فردا، 1382.
83. سعدی را بشناسید، علینقلی بهروزی، کتابفروشی معرفت شیراز، 1355.
84. سعدی ربالنوع بلاغت...، محمد شفیع صداقت، شیراز، نوید، 1379.
85. سعدي شيرازي (به مناسبت برگزاري كنگره بزرگداشت هشتصدمين سال تولد شيخ مصلحالدين سعدي شيرازي)، تهران، كميسيون ملي يونسكو در ايران، 1363.
86. سعدي شيرازي، امير اسماعيلي، تهران گوهرين، 1378.
87. سعدی نامه یا بوستان، تهیه متن انتقادی تحقیق و توضیح: رستم علییف، انتشارات ابنسینا، 1347.
88. سعدی و خسرو، وزیرالحسن عابدی، نشر پیکیچز لمیتد، (لاهور پاکستان)، بيتا.
89. سعدي و ديل كارنگي، عزت الله همايونفر، بيجا: بينا، 1343.
90. سعدي و روانشناسي نوين: رديابي مكتبها و نظريههاي روانشناسي: زيگموند فرويد، كارل يونگ... سارتر و بودائيزم در آثار سعدي، جمال هاشمي، تهران، انتشار، 1378.
91. سعدی و فلسفه زندگی، دکتر حیدر رقابی، تهران، نشر جیران، 1363.
92. سعدی، ضیاء موحد، تهران، طرح نو،1383.
93. سعدي، ليلا سيد قاسم، تهران، كانون زبان ايران، 1383.
94. سعدي، ليلا ميري، تهران، تيرگان، 1380.
95. سعدي، نراقي و هم نوايي در عشق و اخلاق، محمدعلي عابديپور، قم، مؤسسه فرهنگي انتشاراتي ائمه عليهم السلام، 1377.
96. سعدیشناسی، امیر اسماعیل آذر، تهران، نشر میترا، 1375. (2 جلد).
97. سعدیشناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر اول، شیراز، دانشنامه فارس، 1377.
98. سعدیشناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر دوم، شیراز، بنیاد فارسشناسی 1378.
99. سعدیشناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر سوم، شیراز، بنیاد فارسشناسی 1379.
100. سعدیشناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر چهارم، شیراز، مركز سعدي شناسي، 1380.
101. سعدیشناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر پنجم، شیراز، مركز سعدي شناسي، 1381.
102. سعدیشناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر ششم، شیراز، مركز سعدي شناسي، 1382.
103. سعدیشناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر هفتم، شیراز، مركز سعدي شناسي، 1383.
104. سعدیشناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر هشتم، شیراز، مركز سعدي شناسي، 1384.
105. سعديشناسي، محمدرضا امامي راد، تهران، قلم دانش، 1382.
106. سعدینامه یا بوستان سعدی، به تصحیح و حاشیهنگاری محمدرضا جلالی نائینی و مقدمه محمد محیط طباطبایی، کتابفروشی اقبال، 1317.
107. سعدینامه یا بوستان، با حواشی و تصحیح اسماعیل امیرخیزی، شرکت چاپ کتاب و کتابفروشیهای ادبیه و معرفت و سعدی، 1317.
108. سعدینامه، (مجموعه مقالات بزرگداشت سعدی در سال 1316هجری شمسی به مناسبت هفتصدمین سال تصنیف گلستان و بوستان)، به اهتمام حبیب یغمایی، چاپ خودکار و ایران، 1316.
109. سعدينامه، سروده محمدحسين تسبيحي، پاكستان، اسلامآباد، منزا پرنتنگ كارپوريشن، 1370.
110. سلسله موی دوست، کاووس حسنلی، شیراز، هفت اورنگ، 1378.
111. سه شاعر (سعدي ـ حافظ ـ نظامي)، محمدتقي جعفري تبريزي، تهران، مؤسسه تدوين و نشر آثار علامه جعفري، 1379.
112. سير شعر و ادب از دوران قبل از اسلام عرب تا پايان دوره عباسي و مقايسه افكار سعدي و متنبي و داوري ميان دو شاعر نامي پارسي و تازي، امير محمود انوار، تهران، انوار دانش، 1380.
113. سیمای سعدی، جعفر مؤید شیرازی، شیراز، دانشگاه شیراز، 1376.
114. سیمدل مسکین، صد و یک غزل از سعدی شیرازی، به اهتمام ستراک مانوکیان، رم، انتشارات مؤسسه فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در رم، 1370.
115. شرح بوستان، محمد خزائلی، تهران، انتشارات جاویدان، 1362.
116. شرح تصحیح مثلثات شیخ اجل سعدی، محمدجعفر واجد، انتشارات اداره کل فرهنگ و هنر فارس، بیتا.
117. شرح سودی بر بوستان، ترجمه، تحشیه و تهیه متن انتقادی: اکبر بهروز، کتابفروشی حقیقت، مهر 1352. (2 جلد)
118. شرح سودی بر گلستان سعدی، محمد سودی، ترجمه حیدر خوشنیت، زینالعابدین چاوشی و علیاکبر کاظمی، تبريز، انتشارات کتاب فروشی تهران، 1349.
119. شرح گلستان، محمد خزائلی، تهران انتشارات جاویدان، بهار 1363.
120. شعرهای عربی سعدی شیرازی، تصحیح انتقادی و ترجمه جعفر مؤید شیرازی، انتشارات دانشگاه شیراز، 1372.
121. شکوه سعدی در غزل، گزیده و شرح عبدالمحمد آیتی، تهران، هیرمند، 1369.
122. شناخت مفاهیم سازگار با توسعه در فرهنگ و ادب فارسی (سعدی)، حمید تنکابنی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1382.
123. شناختی تازه از سعدی، همراه با متن مصحح و معرب اشعار عربی و ترجمه فارسي، جعفر مؤید شیرازی، شيراز، نوید، 1362.
124. شناسایی سعدی، ترجمه و تألیف م. ر. هزار شیرازی، شيراز، چاپخانه هزار، 1317.
125. شوريده و بيقرار (درباره سعدي و آثار او) حسن انوري، تهران، قطره، 1384.
126. شیخ مصلحالدین سعدی، فیروز اسماعیلزاده ، مؤسسه کتاب همراه با همکاری بنیاد فارسشناسی، 1375.
127. صيد بيابان عشق: غزلها و جهانبيني سعدي، مهشيد مشيري، تهران، آگاهان ايده، 1382.
128. ضربالمثلهای سعدی، مسعود رضا، مؤسسه فرهنگی، انتشاراتی و مطبوعاتی «5شنبهها»، 1374.
129. طبله عطار و نسیم گلستان، جلالالدین همایی، تهران، انتشارات کتابخانه طهوری، 1346.
130. طنز فاخر سعدی، ایرج پزشکزاد، تهران، شهاب ثاقب، 1382.
131. عاشقانههای سعدی، کوروش کمالی سروستانی، شيراز، دانشنامه فارس، 1378.
132. غزلهای سعدی، پس از مقابله هفت نسخه خطی و... (بخش دوم)، نورالله ایزدپرست، 1369.
133. غزلهای سعدی، پس از مقابله هفت نسخه خطی و... (بخش نخست)، نورالله ایزدپرست، 1362.
134. غزلهای سعدی، ویرایش میرجلالالدین کزازی، تهران، نشر مرکز، 1376.
135. غزلیات سعدی، از روی نسخه محمدعلی فروغی، شرح لغات از عباس پورشفیعی، تصحیح علی کوچکی، انتشارات مهتاب، بیتا.
136. غزلیات سعدی، با معنی واژهها و... خلیل خطیب رهبر، انتشارات مهتاب، 1369.
137. غزلیات سعدی، تصحیح حبیب یغمایی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1361.
138. غزلیات شیخ شیراز، سعدی، مقدمه و شرح: بهاءالدین اسکندری، انتشارات قدیانی، 1374.
139. فالنامه سعدي: تفال با اشعار نغز و سخنان حكيمانه فرزانه كلام شيخ مصلحالدين سعدي شيرازي، حميد شيرازي، نوذر اصفهاني، تهران، فرهنگ و قلم، 1379.
140. فرهنگ بسامدی اوزان و بحور غزلهای سعدی و حافظ، مهشید مشیری، بندرعباس: دانشگاه هرمزگان، 1380.
141. فرهنگ سعدی پژوهی، کاووس حسنلی، شیراز، بنیاد فارسشناسی و مرکز سعدیشناسی، 1380.
142. فرهنگ موضوعی غزلهای سعدی، مهشید مشیری، تهران، بنياد دانشنامه بزرگ اسلامي، 1378.
143. فرهنگ موضوعي مفاهيم تربيتي و اخلاقي گلستان سعدي، حميدرضا علوي، كرمان، وديعت، 1381.
144. فرهنگ واژه نمای غزلیات سعدی، مهیندخت صدیقیان، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1378.
145. فهرست چاپهای آثار سعدی در شبهقاره و چاپهاي شروح و ترجمهها و فرهنگنامهها و تضمينهاي آثار وي، عارف نوشاهی، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1363.
146. قصاید سعدی، با استفاده از نسخه تصحیح شده فروغی و چند نسخه چاپی و خطی دیگر، انتشارات نسبی حاج محمدحسین اقبال و شرکاء، 1342.
147. قصههای شیرین بوستان سعدی، جعفر ابراهیمی (شاهد)، تهران، نشر پیدایش، 1375.
148. قلمرو سعدی، علی دشتی، تهران، انتشارات کیهان، 1338.
149. قند مکرر: تکرار مضمون در آثار سعدی، ابراهیم قیصری، تهران، روزنه، 1377.
150. کشفالابیات بوستان و گلستان سعدی، به کوشش برات زنجانی، انتشارات دانشگاه تهران، 1375.
151. کلیات افصحالمتکلمین سعدی شیرازی، محمدتقی فصیحالملک متخلص به شوریده، به کوشش محسن رمضانی، تهران، انتشارات پدیده، 1369 .
152. کلیات سعدی شیرازی، تصحیح و مقدمه محمدحسین رکنزاده آدمیت، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، 1343
153. کلیات سعدی، محمدعلی فروغی، ویراسته بهاءالدین خرمشاهی، تهران، امیرکبیر، 1363.
154. کلیات نفیس حضرت شیخ مصلحالدین سعدی شیرازی، به خط و اهتمام سیدحسن میرخانی (سراجالکتاب)، 1362.
155. کلیات نفیس سعدی شیرازی، به خط فتحعلی حجاب شیرازی، با مقدمه محمدعلی اسلامی ندوشن، انجمن خوشنویسان ایران، 1373.
156. کلیات نفیس شیخ سعدی علیهالرحمه، به کوشش درخشنده بانو زعیمی، ناشر: خسرو زعیمی، 1370.
157. كليات سعدي از روي نسخه محمدعلي فروغي، به انضمام كشفالابيات گلستان، بوستان و غزليات، واژهنامهها و توضيح اعلام، تهران، نغمه زندگي، 1382.
158. كليات سعدي با مقابله و تصحيح از روي نسخه چاپي تصحيح مرحوم فروغي ذكاءالملك، تهران، نشر مستعان، 1378.
159. كمند عقل: شرح، نقد و تحليل برگزيده غزليات و قصايد سعدي، غلام محمد طاهري مباركه، تهران، عياران، 1383.
160. گزیده بوستان سعدی، انتخاب و شرح دکتر حسن انوری، تهران، نشر قطره، 1375.
161. گزيده بوستان سعدي، گزينش و شرح محمود طباطبايي اردكاني، تهران، دانشگاه علامه طباطبايي، 1372.
162. گزیده غزلیات سعدی، مقدمه و شرح حسن انوری، تهران، انتشارات علمی، 1369.
163. گزیده قصاید سعدی، انتخاب و شرح جعفر شعار، مقدمه حسن انوری، تهران، انتشارات علمی، 1369.
164. گزیده قصاید سعدی، به کوشش جعفر شعار، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1369.
165. گزیده گلستان سعدی، مقدمه و شرح حسن انوری، تهران، انتشارات علمی، 1371.
166. گزیدهای از شعر سعدی شیرازی به زبان عربی، ترجمه احمد مهدوی دامغانی.
167. گزینه بوستان سعدی، انتخاب و شرح حسن انوری، تهران، نشر قطره، 1372.
168. گزینه گلستان سعدی، انتخاب و شرح: حسن انوری، تهران، نشر قطره، 1371.
169. گشایش آرامگاه سعدی، انجمن آثار ملی ایران، 1332، چاپخانه مجلس.
170. گفته سعدي دگر است: برگزيده مقالهها با موضوع سنجش سعدي با ديگران، كاووس حسنلي، شيراز، هفت اورنگ، 1378.
171. گلچين بوستان سعدي با شرح حكايات انتخابي، پيشگفتار و تفسير از غلامحسين آذريمهر، لندن، بينا، 1372.
172. گلستان از شيخ مصلحالدين سعدي شيرازي (فهرست كامل لغات فارسي ـ انگليسي) جان پلاتس، تصحيح كمال حاج سيدجوادي، تهران، المهدي، 1379.
173. گلستان افصحالمتکلمین شیخ مصلحالدین سعدی شیرازی، چاپخانه کاویانی برلین، 1340قمری (1301 شمسی).
174. گلستان با معني واژهها و شرح جملهها و بيتهاي دشوار و برخي نكتههاي دستوري و ادبي، به كوشش خليل خطيبرهبر، تهران، صفيعليشاه، 1372.
175. گلستان ژاپنی [تسوره زوره گوسا]، يوشيدا کنکو، ترجمههاشم رجب زاده، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، 1372.
176. گلستان سعدي «پارسي» با شرح و تفسير حكايات، غلامحسين آذريمهر، تهران، پيوسته، 1381.
177. گلستان سعدی با ترجمه انگلیسی ادوارد رهاتسک، به کوشش محمود حکیمی، تهران، نشر قو، 1375.
178. گلستان سعدی با تصحیح و مقدمه محمد محیط طباطبایی، خط امیر فلسفی، ناشر: سیدعبدالله موسوی دیزکوهی، 1371.
179. گلستان سعدی شیرازی، به خط اسماعیل نیکبخت، ویرایش و نگارش دیباچه: منوچهر آدمیت، تهران، انتشارات آتلیه هنر، 1375.
180. گلستان سعدی، (پس از مقابله هفت نسخه خطی و ده نسخه چاپی)، نورالله ایزدپرست، (دانش)، با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین تهران، 1348.
181. گلستان سعدی، از روی نسخ قدیمه به انضمام ترجمه لغات و کلمات عربی، شرکت سهامی طبع کتاب، 1329.
182. گلستان سعدی، به اهتمام حبیب یغمایی، شرکت طبع کتاب (چاپخانه فرهنگ)، 1316.
183. گلستان سعدی، به اهتمام محمد جواد مشکور، تهران، انتشارات اقبال، 1342.
184. گلستان سعدی، به خط یاقوت مستعصمی، به کوشش بدری آتابای، چاپ تابان، 1346.
185. گلستان سعدی، به کوشش برات زنجانی، تهران، امیرکبیر، 1373.
186. گلستان سعدی، به کوشش خلیل خطیبرهبر، انتشارات صفیعلیشاه، 1370.
187. گلستان سعدی، به کوشش محسن رمضانی، تهران، پدیده، 1363.
188. گلستان سعدی، تصحیح متن علمی و انتقادی...، رستم موسی اوغلی علییف، مسكو، انستیتوی خاورشناسی فرهنگستان علوم اتحاد جماهیر شوروی، 1959.
189. گلستان سعدی، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات خوارزمی، 1368.
190. گلستان سعدی، حسن انوری، انتشارات دانشگاه پیامنور، 1377.
191. گلستان سعدی، فارسی به انگلیسی، به کوشش ذبیحالله بداغی، انتشارات جانیزاده، 1368.
192. گلستان سعدی، محمد علی فروغی، به خط فاتح عزتپور کردستانی، تذهیب استاد احمری، تهران، انتشارات اسماعیلیان، 1368.
193. گلستان شیخ سعدی، با مقدمه میرزا عبدالحسینخان آیتی، ترجمه لغات و اشعار عربی و شرح اسامی از میرزا حسینخان مینویی، انتشارات علی جعفری، بیتا.
194. گلستان شیخ سعدی، با مقدمه و شرح احوال شیخ از میرزا محمد حسینخان فروغی و شرح لغات از میرزا حسینخان معتمدالممالک، انتشارات چاپخانه فردوسی، 1308.
195. گلستان شیخ شیراز سعدی، حسین استاد ولی (تصحیح متن و شرح لغات)، قدیانی، 1374.
196. گلستان شیخ مصلحالدین سعدی شیرازی، با مقدمه پرویز ناتل خانلری و خط امیراحمد فلسفی، 1374.
197. گلستان شیخ مصلحالدین سعدی شیرازی، بنیاد فرهنگی غلامحسین مروستی، خط امیراحمد فلسفی، تذهیب هوشنگ نعمتی، 1373.
198. گلستان شیخ مصلحالدین سعدی شیرازی، تهران، انتشارات بینالمللی الهدی، 1371.
199. گلستان نیکبختی یا پندنامه سعدی، به سعی و اهتمام محمدعلی جمالزاده، تهران، شرکت چاپخانه سعادت، 1316.
200. گلستان و بوستان مصلحالدين سعدي، برگردان گلستان از جي.ام. ويكنز، برگردان بوستان از ادوارد رهاتسك، تهران، شهر كتاب، هرمس؛ مركز بينالمللي گفتگوي تمدنها، 1382.
201. گلستان، برای دبیرستانها، محمدعلی فروغی، وزارت فرهنگ، 1319.
202. گلستان، به تصحیح و حواشی عبدالعظیم [قریب] گرگانی، چاپخانه علمی، 1310.
203. گلستان، به کوشش و با مقدمه ملکمخان ناظمالدوله، مطبعه ترقی، 1302.
204. گلستان، گزینش متن و شرح لغات، جمشید غلامی نهاد، تهران، نشر نیایش، 1372.
205. گلگشت سعدی، مرتضی خوشخوی، شیراز، نوید، 1377.
206. گلهای بوستان سعدی، حبیب الله آموزگار، 1346.
207. لغات گلستان، گلستان ذکاءالملک، ناشر: بيجا، بينا، بيتا.
208. متن کامل دیوان شیخ اجل سعدی شیرازی، به کوشش مظاهر مصفا، کانون معرفت تهران، 1340.
209. متنبی و سعدی و ماخذ مضامین سعدی در ادبیات عربی، حسین علی محفوظ، تهران، روزنه، 1377.
210. متنبی و سعدی، حسینعلی محفوظ، چاپخانه حیدری، 1336.
211. مقالاتی درباره زندگی و شعر سعدی، به کوشش منصور رستگار، 1357.
212. مقایسه سعدی و حافظ، از نظر غزلسرایی و سبك، صدر حاج سیدجوادی، بيجا: بينا، 1332.
213. مکتب سعدی، کشاورز صدر، چاپ کاویان، 1338.
214. مکتب عرفان سعدی، قسمت اول، صدرالدین محلاتی شیرازی، انتشارات دانشگاه پهلوی شیراز، 1346.
215. مگر این پنج روزه، ناصر پورپیرار، تهران، کارنگ، 1376.
216. من آن مرغ سخندانم: سرودههايي درباره سعدي، كاووس حسنلي، شيراز، هفت اورنگ، 1378.
217. مواعظ سعدی، قصاید فارسی و عربی، غزلیات عرفانی، کتاب نصیحهالملوک و مجالس و غیره، به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران، کتابفروشی و چاپخانه بروخیم، 1320.
218. مواعظ و حکم سعدی در بوستان و گلستان، (با ترجمه و معادلهای فرانسوی)، دکتر ابراهیم شکورزاده، مشهد، آستان قدس رضوی، 1365.
219. مواعظ و حکم سعدی در گلستان و بوستان، با ترجمه و معادلهای انگلیسی، غلامرضا سوالونی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1374.
220. نظریه ارتباط زبانی و مرثیههای سعدی، مهشید مشیری، تهران، آگاهان ایده، 1379.
221. نقدي بر بوستان [سعدي]. هاشم اعتماد سرابي، بيجا: بينا، 1364.
222. نقش جانوران در سخن سعدی، فریدون جنیدی، تهران، بنیاد نیشابور، نشر بلخ، 1368.
223. ورق درخت طوبی، کاوس حسنلی، شيراز ، بنياد فارس شناسی، 1383.